Transfuzija

Medicinske zanimljivosti

Transfuzija krvi (lat. transfundere, preliti) je proces prenošenja krvi ili njenih produkata iz krvnog sistema jedne osobe u krvni sistem druge.

Prvi pokušaj transfuzije opisao je hroničar Stefano Infesura.

On je zapisao kako je 1492. godine, kada je papa Inoćentije VIII pao u komu, krv trojice dječaka unesena u organizam umirućeg crkvenog poglavara, a prema preporuci ljekara. Krv je unošena kroz usta, jer u to vreme koncept cirkulacije i intravenozni pristup nisu bili poznati.

Dječaci su bili stari oko deset godina i svakome od njih je obećan po jedan dukat. Na kraju, ne samo da je umro papa nego i sva trojica dečaka.

Neki autori su naknadno opovrgnuli ovu priču, optužujući Infesuru za antipapizam

Prva potpuno dokumentovana ljudska transfuzija krvi pripisana je doktoru Žan-Batistu Deniju, a odigrala se 15. juna 1667. godine.

On je transfundovao krv ovce u krvni sistem petnaestogodišnjeg dječaka, koji se kasnije potpuno oporavio. Deni je nakon toga izveo još jednu transfuziju krvi u organizam radnika, koji je takođe preživeo. Oba slučaja su vjerovatno bila uspješna zbog pretakanja male količine ovčije krvi, tako da nije usljedila ozbiljna alergijska reakcija.

Deni je zatim izveo nekoliko transfuzija u toku liječenja gospodina Morua, koji je nakon treće transfuzije umro. Iako je pitanje njegove smrti bilo sporno i pripisano njegovoj supruzi koja ga je navodno otrovala, mnogo je vjerovatnije da je zapravo transfuzija dovela do kobnog ishoda.

Transfuzija može spasiti život u mnogim urgentnim stanjima kada dolazi do obimnog krvarenja, a može se koristiti i za nadoknađivanje izgubljene krvi u toku raznih ljekarskih intervencija ili kod pojedinih oboljenja (teži oblik anemije, trombocitopenija itd).

Osobama koje pate od hemofilije ili srpaste anemije potrebne su gotovo svakodnevne transfuzije krvi.

Krv se najčešće daje kao čitava krvna jedinica, unošenjem katetera u venu i prikupljanjem krvi u plastičnu kesu sa antikoagulansom, putem sile gravitacije.

Dobrovoljni davaoc krvi

Postupak transfuzije

Krvna se transfuzija može podijeliti na dvije osnovne vrste ovisno o njenom izvoru:
Homolognu transfuziju, ili transfuziju pri kojoj se koristi pohranjena krv drugih ljudi.
Autolognu transfuziju, ili transfuziju pri kojoj se koristi pojedinčeva vlastita pohranjena krv.

Krv se može primiti samo intravenoznim putem. Iz tog razloga zahtijeva umetanje kanile odgovarajućeg kalibra.

Prije davanja krvi, podaci bolesnika upoređuju se s krvlju koja se daje, kako bi se smanjio rizik transfuzijskih reakcija.
Jedinica krvi (do 500 ml) obično se prima tokom 4 sata.

Kod pacijenata koji su pod rizikom kongestivnog zastoja srca, mnogi liječnici pacijentu prije same transfuzije daju furosemid radi sprječavanja preopterećenja organizma tekućinom. Acetaminofen i/ili antihistamin poput difenhidramina ponekad se pacijentu daju prije same transfuzije radi sprječavanja transfuzijskih reakcija.

Imate problema sa reumom?

Pogledaj sajt Živjeti sa reumom

Posjetite sajt BLinfo
Želite saznati novosti u Banjaluci?

Posjetite sajt BLinfo

Naučni pristup transfuziji krvi datira iz prve decenije 19. vijeka, kada su otkrivene krvne grupe, što je dovelo do mješanja krvi davaoca sa krvlju primaoca prije izvođenja same transfuzije (rani oblik unakrsne probe).
Godine 1818. doktor Džejms Blandel izvodi prvu uspješnu transfuziju ljudske krvi, u cilju lječenja porodilja koje su iskrvarile. On je koristio muževe pacijentkinja kao davaoce krvi, i uzimao je oko 120 ml krvi iz muževljeve ruke kako bi je prenio u krvni sistem njegove supruge.

U periodu 1825-1830. godine Blandel je izvršio 10 transfuzija krvi, od kojih je pet bilo blagotvorno i korisno, tako da je objavio svoje rezultate. Osim toga, Blandel je izumeo veliki broj instrumenata za transfuziju (brizgalice, igle za venepunkciju i dr),a zaradio je i značajnu sumu novca (oko 50 miliona dolara).

Godine 1840. u medicinskoj školi Svetog Đorđa u Londonu, Semjuel Armstrong Lejn (koga je pomagao Blandel) vrši prvu uspešnu potpunu transfuziju krvi u cilju lečenja obolelih od hemofilije.
Bečki ljekar Karl Landštajner je 1900. godine otkrio postojanje tri krvne grupe (A, B i O), zašto je 1930. godine dobio Nobelovu nagradu.

Dvije godine kasnije (1902.) De Kastelo i Sterli su otkrili i četvrtu krvnu grupu - AB, čime je bio otvoren put transfuziji krvi.

Landštajner je 1901. godine takođe otkrio da mješanje krvi dva čoveka ponekad dovodi do zgrušavanja i da je to glavni uzrok zbog kojeg je dolazilo do loših, a često i smrtonosnih posledica transfuzije krvi.

Prva akademska institucija posvećena transfuziji krvi osnovana je u Moskvi 1925. godine, od strane Aleksandra Bogdanova.

On je jednim dijelom bio nadahnut potragom za vječitom mladošću, i sa zadovoljstvom je primjetio poboljšanje svog vida, zaustavljanje ćelavljenja i ostale pozitivne simptome nakon primanja 11 transfuzija krvi.

Krajem 30-ih i početkom 40-ih godina 20. veka, istraživanja doktora Čarlsa Drua dovela su do otkrića mogućnosti razdvajanja krvi na krvnu plazmu i crvene krvne ćelije, i do toga da se navedene krvne komponente mogu odvojeno zamrznuti i čuvati. Krv obrađena na ovaj način trajala je duže i šansa da će doći do njene kontaminacije bila je mnogo manja.
Na prelazu 1939. i 1940. godine, Karl Landštajner, Aleks Viner, Filip Levajn, i R.E. Stetson dolaze do velikog i važnog otkrića Rh sistema krvnih grupa, nakon čega se ispostavilo da je veći deo transfuzijskih reakcija bio uzrokovan njihovom inkompatibilnošću. Tri godine kasnije, J.F. Luti i Patrik L. Molison uvode ACD-rastvor, koji smanjuje volumen antikoagulansa, što je omogućilo uzimanje većih količina krvi tokom transfuzija, kao i njeno skladištenje i čuvanje na duže vreme.
Karl Volter i V.P. Marfi uvode 1950. godine plastične kese za prikupljanje krvi. Zahvaljujući ovom novitetu došlo je do evolucije u sistemu prikupljanja krvi, pa je sada bilo sigurno i lako razdvojiti mnogobrojne krvne komponente iz samo jedne jedinice krvi. Otkrićem antikoagulansnog sredstva CPD – A1 1979. godine, rok konzervisane krvi je produžen što je povećalo zalihe i omogućilo razmenu tih zaliha između banaka krvi.

**Kompatibilnost krvi davaoca i primaoca**
Krvna grupa primaoca	Kompatibilna krvna grupa
A-	A- O-
A+	A-, A+, O-, O+
B-	B-, O-
B+	B-, B+, O-, O+
AB-	A-, B-, AB-, O-
AB+	A-, A+, B-, B+, AB-, AB+, O-, O+
O-	O-
O+	O-, O+

Uz opštepoznate podjele na krvne grupe (A, B, AB i O) i Rh faktore, poznato je kako i drugi manji antigeni crvenih krvnih ćelija igraju značajnu ulogu u kompatibilnosti krvi davaoca i primaoca. Ti drugi tipovi često postaju izražajni ako osoba prima veći broj krvnih transfuzija, jer primaočev organizam nakon određenog vremena razvija sve veću i veću otpornost na krv ostalih ljudi kroz proces aloimunizacije.

Komplikacije i rizici

Kao i druge medicinske intervencije, transfuziju krvi treba vršiti samo kada je to zaista neophodno. Odluka o davanju krvi pacijentu se donosi nakon pažljivog razmatranja svih okolnosti i procene rizika.

Ljekar treba pritom da procjeni rizik koji donosi transfuzija, kao i rizik ako ona izostane. Izostanak ovog tretmana u nekim slučajevima predstavlja opasnost po život (i tada je apsolutno indikovana), ali isto tako ona može da uzrokuje određene komplikacije i neželjene efekte kod bolesnika.

Davanje krvi

Dobrovoljni davalac krviKrv se najčešće daje kao čitava krvna jedinica, unošenjem katetera u venu i prikupljanjem krvi u plastičnu kesu sa antikoagulansom, putem sile gravitacije. Prikupljena krv se zatim razdvaja na krvne komponente radi bolje i potpunije upotrebe. Pored eritrocita, krvne plazme i trombocita, drugi produkti krvn koji se koriste su: protein albumin, koncentrat faktora koagulacije, krioprecipitat, koncentrat fibrinogena i imunoglobulini (antitela). Crvene krvne ćelije, plazma i trombociti se mogu davati i samostalno kroz složeni postupak nazvan afereza.
Donirana se krv ponekad podvrgava obradi nakon njenog prikupljanja, kako bi ju se moglo prilagoditi korištenju kod različitih pacijenata.

Kontraidikacije za davaoce krvi

Centri za transfuziju krvi u različitim državama propisuju uslove koje dobrovoljni davaoci krvi moraju zadovoljiti.

Neke od najčešćih kontraindikacija su:

prethodno bolovanje od malarije ili hepatitisa,
zloupotreba intravenoznih droga,
primanje ljudskih hipofiznih hormona,
rizično seksualno ponašanje (različito definisano),
upotreba određenih medikamenata,
ispodprosječna telesna težina (neuhranjenost),
veliki gubitak telesne težine u skorijem periodu,
malokrvnost,
tetoviranje u prethodnih 12 meseci,
trudnoća itd.